cizer musa kartyigit bulut-yorum/referans
Türk özel sektörünün borcu ne kadar biliyor musunuz? Yorulmayın, bu sabah itibariyle özel sektörümüzün borcu 170 milyar dolara dayanmış durumda.,
Ama ben bu konuya değil, bireysel borçlar konusuna gireceğim.
Değerli dostlar, başlıktaki soruyu dolar kurunda alışılmışın dışında her harekette, özellikle büyük hareketlenmenin olduğu Mayıs-Ağustos 2006 döneminde defalarca duydum.
Oynaklığın arttığı dönemlerde gücüm yettiğince, soranlara ve yayınlarda şu mesajı vermeye çalıştım; "Dolar düşükken ödediğiniz her taksitte kâr ettiniz, şimdi dalga oluştu ve birkaç aylık ödeme, YTL bazında ödemeniz zirvede. Kurun geri çekilme potansiyeli ve dalgalı kurun ana prensipleri dikkate alınarak; en doğrusu hiç kıpırdamadan oluşan dalganın geçmesini beklemek."
Bekleyemeyen zarar etti
Bazı yatırımcılar, bu söyleme inandılar, bazıları da inanmadılar ve sadece birkaç ay sonra 1.20'lerden, hatta altında ödeyecekleri taksitleri bekleyemeden, krediyi kapatma yoluna gittiler ve ana parayı 1.55-1.75 arasında panik halinde ödediler. Bu noktada soralım; tam dalgalanma sırasında bu tip yorumlara inanarak panik halinde üç-dört yıldır ödediği kredileri 1.50- 1.75 bandında kapatanlar kâr mı ettiler? Kur bugün hâlâ 1.25 YTL'nin altında.
Sonuç 1: Aynı soruyu son bir hafta içinde o kadar çok duydum ki; tek tek cevaplamak yerine burada analiz etmek istiyorum. İlk etapta şunu belirtmek istiyorum; dalgalı kur sisteminde kurun yükselmesi düşmesi kadar olağandır. Düşüş döneminde ödedikleri her taksidin karşılığını düşük kurdan ödeyenler, ettikleri kârı hiç hesaplamazlar ama ilk yükselişte ödedikleri birkaç taksidi panik halinde algılayarak toplam krediyi kapatma yoluna girerler. Özellikle Türkiye'de olduğu gibi düşüşlerin uzun, yukarı hareketlerin kısa sürdüğü bir piyasada ödenen bütün taksitlerin analizi yapılmadan karar vermek kesinlikle doğru olmaz.
Önümüzdeki dönem ne olur?
Peki önümüzdeki dönem için yani kapatma davasının olduğu ve dış denklemin bozulduğu bir Türkiye için neler diyebiliriz? Daha doğrusu dolar üzerinden konut kredisi olanlar için her dalgalanma döneminde kullanabileceğimiz genel çıkarımlar yapabilir miyiz?
Birlikte deneyelim. İlk etapta 2001 sonrası oluşan kur grafiğine birlikte bakalım ve özellikle sıçrama-geri çekilme dönemlerine odaklanalım.
Bu resme bakarak neler diyebiliriz:
1- 1.25-1.30 YTL aralığı geçildikten sonra oluşan bütün sıçramalar 1.77 YTL seviyesine kadar gitse bile, kurun her zaman 1.25-1.30 YTL bandına dönme eğilimi olmuş. Hatta 1:25-1.15 YTL bandı dahi zaman zaman test ediliyor. Bu sıçramalara stres olmadan katlanabilenler ve panik halinde kredilerini kapatmayanlar sonrasında yine kârlı duruma dönmüşler.
1.77 YTL'den 1.15 YTL'ye
2- 2001-2003 başı arasında kur 1.30-1.50 YTL arasında dalgalanırken, 2003'ün 3. ayında 1.77 YTL test edilmiş. Bu dönemde kredi kullananlar 1.70 seviyesinden YTL karşılığını alırken, taksitleri düşen kurdan ödemişler. Kur yüksekken YTL karşılığını alıp sonrasında düşük kurdan ödeyenler en fazla kâr eden grup olmuş.
3- 2003'ün başında 1.77 YTL test edilmesinden itibaren kur gerilemeye başlamış ve 2008 başına kadar 1.15 YTL dip olmak üzere, zaman zaman sıçrasa bile ana yapı olarak devamlı düşen bir trend oluşmuş.
4- 2005-2006 döneminde 1.25 YTL dibini test eden kur daha sonra 1.75 YTL zirvesini zorlamış ve bugün itibariyle yeniden 1.25-1.30 YTL aralığında. 2001 sonrası dolar ile borçlanıp, sıçramalarda pozisyonunu koruyanlar, bugün hâlâ 1.30 YTL altında taksit ödüyorlar ve o günden bugüne YTL ile borçlananlara göre inanılmaz bir kâr elde etmiş durumdalar.
Değerli emlak yatırımcıları, yukarıdaki grafik üzerinden yaptığımız çıkarımlar net bir gerçeği ortaya koyuyor; Türkiye'deki dalga içinde kıpırdamadan durabilenler ödedikleri toplam taksit sayısı içinde çok büyük bir çoğunluğu, aldıkları ilk borçta kullandıkları kura göre çok daha düşük bir seviyeden ödediler.
Aşırı noktalar zorlanır mı
Sonuç 2: TL ile döviz arasındaki geçmiş ve geleceğe yönelik incelemelerinizi şu formüle göre yapabilirsiniz; örneğin dolar ile aylık ödemeniz 500 dolar, aynı paraya TL ile ödemeniz 900 YTL ise; 1 dolar 1.80 YTL olana kadar dolar kredinizde kârdasınız.
Sonuç 3: Kullanacağınız kredinin dolar ve YTL karşılığı aylık ödemelerini kıyaslayabilirsiniz. Kur ne kadar yukarı giderse gitsin; ilk yola çıktığınız tarihte alacağınız YTL kredisinin yaratacağı taksite eşitlenene kadar hâlâ kâr etmeye devam ediyorsunuz.
Peki teori sonrası güncele gelelim; bugünlerde dünya piyasalarında oluşan dalga ile kur aşırı noktalara gidebilir mi? Ne yapmak gerekir?
Soruya başka bir soru ile cevap verebiliriz; 2001-2008 döneminde dünya genelinde Türkiye'yi de etkileyen birkaç kırılma daha gördük. Bunlar, ana trend değişikliği değil oluşanın zirvede kırılmasıydı. Sonrasında trend yeniden kaldığı yerden devam etti. Bugün yaşadıklarımızı sorgularken önemli ayrıntı da burada gizli; yaşadıklarımız önceki gibi kırılma mı yoksa ana trend mi değişiyor?
Kurda radikal oynama zor
Son söz : Petrol fiyatı ve dolar-yen Temmuz 2007'de zirve bölgeleri zorladı ve bu iki motor dünya piyasalarını da zirveye taşıdı. Burası kırılamayınca realizasyon başladı. Hâlâ elimizde ana trend yani 2001-2007 arasında oluşan yapı kırılmış değil. Kısa vadede "Harç bitti" demek için elimizde henüz yeterli veri yok. Uzun lafın kısası; panik olmadan beklenebilir sınırlar içindeyiz. Kapatma davası iç siyasi riski artırsa bile, özellikle sıcak paranın menfaati kuru aşağı basmak olduğu için, dolar kurunda radikal oynamalar, özellikle kalıcı oynamalar çok kolay değil.
Not: Aşağıda grafiğini göreceğiniz faiz dinamiği yüzde 22,50-23,30 zirvesinde. Burası da geçilirse yeni bir kanal açılacak. Böyle bir yapı içinde dolar kurunda kalıcı hareketler kolay değil.
